Najważniejszą rolę jako źródła wsparcia pełnią:
1. Kredyty z EBI
Samorządy korzystają z kredytów z EBI także jako źródła współfinansowania inwestycji unijnych. Kredyty te mają preferencyjne oprocentowanie i okres kredytowania od 5 do 15 lat (podczas gdy standardowy kredyt komercyjny to 10 lat) oraz okres karencji do 5 lat. Od początku swojej obecności w Polsce EBI zawarł prawie 500 umów kredytowych z samorządami na kwotę blisko 400 mln euro. Do finansowania preferencyjnym kredytem z EBI kwalifikują się pozytywnie ocenione projekty. Finansowanie otrzymują samorządy poszukujące współfinansowania dla inwestycji realizowanej z udziałem środków unijnych lub też inne projekty zgodne ze strategią rozwoju. Przykładowo, Dąbrowa Górnicza otrzymała 100 mln zł kredytu na przebudowę drogi krajowej nr 94 na terenie miasta, a Warszawa skorzystała z kredytowania z EBI, już siódmy raz pożyczając 240 mln euro na wsparcie programu inwestycyjnego stolicy na lata 2014-2019. Oprócz kredytów z EBI polskie przedsiębiorstwa i instytucje mogą także korzystać z kredytów Banku Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR), Banku Rozwoju Rady Europy.
2. JASPERS (Joint Assistance to Support Projects in European Regions)
Wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej (DG Regional and Urban Policy), EBI oraz EBOR (Europejski Bank Odbudowy I Rozwoju). W ramach inicjatywy samorządy mogą otrzymać wsparcie przy przygotowaniu projektów o dofinansowanie unijne (weryfikację na poszczególnych etapach inwestycji wraz z opinią końcową).
3. JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas)
Inicjatywa Komisji Europejskiej, EBI oraz Banku Rozwoju Rady Europy, która ma na celu wsparcie zrównoważonego rozwoju miast. W ramach programu udzielane są nisko oprocentowane pożyczki, które mogą być przeznaczane m. in. na termomodernizację budynków, ich adaptację, rewitalizację terenów poprzemysłowych czy tworzenie przestrzeni komercyjnych, o ile zostały ujęte w planie rewitalizacji miast. Środki przeznaczone na program w latach 2007-2013 to w sumie 1,4 mld zł, które podzielone zostały pomiędzy Fundusze Rozwoju Obszarów Miejskich (FROM). Największy, o budżecie 617,8 ml zł, działa w woj. śląskim, kolejno za nim są woj. wielkopolskie z budżetem FROM wysokości 293,7 zł oraz pomorskie – 236 mln zł, woj. zachodniopomorskie (160 mln zł) oraz mazowieckie (137 mln zł). Środki muszą zostać rozliczone do końca 2015 r., ale faktyczny zasięg programu jest większy, gdyż środki będą wracały na rachunki FROM. W latach 2007-2013 dla województw wielkopolskiego, mazowieckiego oraz miast na prawach powiatu woj. pomorskiego rolę FROM w ramach inicjatywy JESSICA pełnił BGK.
Wysokość pożyczki może wynosić od 75 do 100 proc. kosztów kwalifikowalnych inwestycji, w zależności od przyjętego schematu (pożyczki w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej, pożyczki bez pomocy publicznej lub objęte pomocą de minimis). Oprocentowanie bazuje na stopie referencyjnej NBP (obecnie 2 proc.) i może zostać obniżone o tzw. wskaźnik społeczny (maksymalnie o 80 proc.). Jest to indeks wskazujący pozytywne oddziaływania społeczne, gospodarcze i środowiskowe realizowanej inwestycji. Maksymalny okres kredytowania pożyczek wynosi 20 lat. Dodatkowo, inwestorzy mają możliwość skorzystania z rocznej karencji w spłacie kapitału.
4. Szwajcarsko-Polski Program Współpracy
Powołano go celem redukowania różnic gospodarczych i społecznych pomiędzy Polską a bardziej rozwiniętymi państwami Unii Europejskiej. W Polsce Fundusze Szwajcarskie służą zmniejszaniu dystansu rozwojowego między ośrodkami miejskimi a słabiej rozwiniętymi. Cel ten jest realizowany poprzez powoływanie partnerstw między polskimi a szwajcarskimi władzami lokalnymi i regionalnymi lub instytucjami i partnerami społecznymi. Na Fundusz Partnerski przeznaczone jest ok. 1,8 mln franków szwajcarskich. Jednak stosunkowo mały budżet i brak ciągłości programu sprawiają, że ma on znaczenie incydentalne jako źródło finansowania JST.
5. Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego
Oferują one bezzwrotną pomoc zagraniczną Norwegii, Islandii i Lichtensteinu dla państw członkowskich UE. Podobnie jak w przypadku funduszy szwajcarskich, celem finansowania jest zmniejszanie różnic między państwami darczyńcami a odbiorcami wsparcia. Podstawą wydatkowania środków w latach 2009-2014 jest umowa, tzw. Memorandum of Understanding. Kwota do wykorzystania przez Polskę w tym okresie to 570 mln euro.
Dr Justyna Glusman dla Forum Od-nowa i Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej.